ནུབ་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་ལ་རྒོལ་བའི་དེ་གཅེས་སྐྱོང་བ། ཁག་བཞི་པ།

༤། ཁྱིམ་མཚེས་ལ་བསྟུན་མཁས་མི་ཤེས།
ཁ་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་ལ་རྒོལ་བར་བྱེད་ཅིང་དོན་དུ་ནུབ་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་དང་དུ་ལེན་པའི་དཔེ་བཞི་བ་ནིཿ རང་རེའི་བོད་པའི་ཁ་དཔེརཿ གཉེན་ཚན་ངན་པ་ལས་ཁྱིམ་མཚེས་བཟང་པོ་དགའ་། ཞེས་དང་། ཁྱིམ་མཚེས་སྐྱིད་སྡུག་གཅིག་པ་ཡིན། ཞེས་བཤད་སྲོལ་ཡོད། རང་རེའི་ལུགས་སྲོལ་ལ་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་ཕན་ཚན་འབྲེལ་བ་ལ་ཚད་བཀག་མེད་ཅིང་། གཅིག་ཚང་གི་ཕྲུ་གུ་གཅིག་ཚང་ལ་འགྲོ་བ་ཕར་ཞོགས། མི་ཆེན་པོ་ཡང་ནངས་ཇ་ནུབ་ཟས་ཟ་རེས་འཐུང་རེས་བྱེད་སྲོལ་ཡོད། ལོ་གསར་གྱི་སྐབས་ཡིན་ན་ཁྱིམ་སྐོར་ཡོངས་སུ་ཉིན་རེ་བཞིན་རེས་མོས་བྱས་ནས་དགའ་སྟོན་བྱེད་པར་འགྲོ་བའི་སྲོལ་ཡོད། ཞིང་ལས་ཀྱི་སྐབས་སུ་འགྲོ་རེས་ཞེས་དེ་རིང་གཅིག་ཚང་གི་ཞིང་ཁ་ལས་ལ་ཀ་དཀའ་ཕོན་ཆེན་ཐོན་ན་ཁྱིམ་མཚེས་སྐོར་གང་པོ་དེ་ཚང་དུ་སོང་ནས་ལས་དཀའ་ཚར་བར་བྱེད། དེའི་རྗེས་སུ་ཁྱིམ་ཚང་གཞན་པ་ཞིག་ལ་དེ་ལྟར་འགྲོ་རེས་བྱེད་པའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོད། དེ་བཞིན་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ལ་ཕྱི་ལོགས་ནས་ཁྱིམ་དེའི་བཟའ་མི་ཞིག་ཐག་ནས་ཕྱིར་འབྱོར་སྐབས་ཁྱིམ་མཚེས་རྣམས་ཀྱིས་ཇ་སྐྱེལ་བར་འགྲོ་ཞེས་ཇ་དང་ཆང་ངམ་གཞན་ཟས་རིགས་ཁྱེར་ཡོང་ནས་དགའ་སྤྲོ་གཏོང་བར་འགྲོ་བ་མ་ཟད། ཡང་ཁྱིམ་ཞིག་གི་བཟའ་མི་ཞིག་ཐག་རིང་ཕྱི་ལ་འགྲོ་སྐབས་ཀྱང་ཇེ་སྐྱེལ་བར་འགྲོ་བའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོད། ད་དུང་ཁྱིམ་མཚེས་ཤིག་གི་བཟའ་དཔོན་ནམ་བཟའ་མི་གལ་ཆེན་ཞིག་གྲོངས་ན་ཁྱིམ་མཚེས་ཡོངས་ཀྱིས་རོགས་རམ་བྱེད་པ་མ་ཟད། ཁྱིམ་རེ་ནས་མི་རེ་ཞག་བཞི་བཅུ་ཞེ་དགུ་བར་དུ་ཁྱིམ་ཚང་དེའི་ཤུལ་ལྷག་རྣམས་ལ་ཉལ་རོགས་སུ་ཡོང་བའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོད། འདི་ཐམས་ཅད་ཁྱིམ་མཚེས་དང་སྐྱིད་ན་སྐྱིད་མཉམ་སྡུག་ན་སྡུག་མཉམ་གྱི་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་པའི་འཚོ་བའི་དཔེ་སྟོན་བཟང་པོ་ཞིག་རེད།
ད་སྐབས་གོང་གི་དེ་དག་ལས་མི་གྲོངས་བའི་སྐབས་སུ་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱིས་རོགས་རམ་བྱེད་པ་དེ་མ་མཉམ་པར་གནས་ཡོད་པ་ལས་གཞན་རྣམས་ཧ་ལམ་མཉམ་ཟིན་པའམ་མཉམ་བཞིན་དུ་འདུག ལུགས་སྲོལ་བཟང་པོ་དེ་དག་ལས་མང་ཆེ་བ་ད་དུང་གསོན་པོར་གནས་ཡོད་པ་ཁོ་བོར་རྒྱུས་ཡོད་པའི་བོད་མིའི་གཞིས་ཆགས་ནི་མེའོ་ཆོས་འཕེལ་གླིང་གཞིས་ཆགས་སུ་རེད། གཞིས་ཆགས་དེར་མི་མང་ཆེ་བ་བོད་ལྷོ་ཕྱོགས་གནས་པད་མ་བཀོད་ཀྱི་ས་ནས་འོང་བ་ཤ་སྟག་ཡིན་ཞིང་། འཚོ་བ་སྐྱོ་ལ་མི་མང་ཉམ་ཆུང་ཤ་སྟག་འདུག
ད་ལྟ་ལོརཌ་མཁལེ་(Lord Macaulay) ལུགས་སྲོལ་དུ་གྲགས་པའི་དེང་དུས་ཤེས་ཡོན་སྤྲོད་ཕྱོགས་འདིའི་ནང་དུ་རང་རེའི་སྲོལ་ལ་ཡོད་པའི་མཐོ་ན་མི་དགའ་དམའ་ན་དགའ་། དམའ་ས་གོང་མའི་གདན་ས་ཡིན། ཞེས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་འཛིན་པའི་སྡོམ་དེ་བློ་ལ་འཁོར་མི་ཐུབ་པ་ཡིན། དེང་དུས་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་འདི་བརྒྱུད་ནས་འཚར་བའི་མི་རྣམས་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་གྲྭ་ནས་ཐོན་པའི་མི་གཞི་རྣམས་ཀྱི་གཤིས་ཀ་ལ་ཞིབ་འཇུག་ཅིག་བྱས་ན་ནམ་ཡང་མཐོ་སྙེག་བྱེད་པ་དང་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་རང་ཉིད་གཞན་གྱི་གོང་མ་ཞིག་ཏུ་སྒྲུབ་པའི་འབད་བརྩོན་ནམ་ཡང་འདོར་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་འདུག ཅི་སྟེ་གཞན་གོང་མར་སྒྲུབ་རུང་དེ་ནི་ཁ་ཙམ་ཡིན་པ་དང་དོན་དུ་རང་ཉིད་གོང་མར་སྒྲུབ་བྱེད་ཁོ་ནར་དམིགས་པ་ཡིན། ནམ་ཡང་བཟང་སྙེག་བྱེད་པ་དང་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་གཞན་ལ་བདེན་ཁ་སྟེར་མི་ཐུབ་པའི་གཤིས་ཀ་ཅན་འདི་དག་གིས་ཀུན་སྤྱོད་དེ་ཁྱིམ་མཚེས་སུ་སྟོན་ལ། ལས་རོགས་ལ་སྟོན། རྒྱུས་མེད་མི་རུ་སྟོན་ལ། གོང་རིམ་དུ་སྟོན། ཅི་སྟེ་གཞན་ལ་བདེན་ཁ་ཞིག་སྟེར་རུང་རང་ཉིད་བདེན་པར་སྒྲུབ་ཆེད་དུ་ཡིན། མདོར་ན་རང་ཉིད་ནོར་བའི་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱི་ཟུར་ཙམ་ཡང་མེད།
མི་འདི་རིགས་ཀྱིས་གཞན་གྱི་དྲིན་ལན་ཡེ་ནས་མི་ཁྱོགས། གཞན་གྱིས་དྲིན་ཞིག་བྱས་ན་ད་ལྟ་ད་ལྟར་དྲིན་བྱས་ལ་དྲིན་ལན་ནམ་ཡ་ལན་སྤྲོད་པ་ལས་གཞན་གྱི་བཀའ་དྲིན་ཁོག་ཏུ་ཡེ་ནས་ཉར་མི་ཐུབ། འདི་ནི་མི་འདི་དག་གིས་གཞན་གྱིས་བྱས་ཡུས་ཀྱི་ཚིག་འབྲུ་གཅིག་དང་། གདོང་གི་རྣམ་འགྱུར་ཙམ་ཡང་གཟོད་སྒོམ་མི་ཐུབ་པས་དེའི་འཇིགས་པའི་དབང་གིས་ཡིན་པ་ལས་གཞན་གྱིས་དྲིན་བྱས་པ་བྱས་ངོ་ཤེས་ནས་དེ་ལ་དྲིན་བཟོ་བའི་བློ་གསལ་བ་དང་མྱུར་བའི་དབང་གིས་ཆུ་ལ་ཆུ་རིན་དང་ཇ་ལ་ཇ་རིན་སྤྲད་པ་ཙམ་ལས་དྲིན་བྱས་ལ་དྲིན་ལན་མྱུར་སྟབས་ཀྱིས་འཇལ་བ་མིན་ཡིན།
མི་འདི་རིགས་ཀྱིས་གཅིག་ལ་གཅིག་རྟེན་གྱི་འདུ་ཤེས་དེ་ངོས་ལེན་ཡེ་ནས་བྱེད་མི་ཐུབ། བསམ་བློའི་འཁྱེར་སོ་འདི་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་རང་གི་བུ་ཕྲུག་ཞིག་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་ཟས་འཐུང་ཞིག་བྱས་ན་དེ་ལ་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱིས་ཁྱེད་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་ལ་ངས་ཟས་སྤྲད་པ་ཡིན་ད་ཞེས་པ་ཞིག་གོ་ན་ངོ་ཚ་དང་བྱས་ཡུས་སོགས་མི་བཟོད་པ་ཡིན་པས་དེ་འདྲ་ཞིག་གོ་ཡོང་སྙམ་ནས་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་ཕྲུ་གུ་ཡེ་ནས་མི་གཏོང་། ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་ཕྲུ་གུ་མི་གཏོང་བ་དེ་དེང་རབས་ཅན་དང་ཁྱིམ་ཚང་སྒྲིག་ལན་ཅན་དུ་རློམ་བཞིན་འདུག དེ་ལྟར་ཁྱིམ་མཚེས་དང་ལྷན་དུ་རང་ཁྱིམ་འདྲེས་སུ་མི་འཇུག་ལ། རང་ཁྱིམ་དང་ལྷན་དུ་ཁྱིམ་མཚེས་འདྲེས་སུ་མི་འཇུག དེ་ལྟར་རང་ཁྱིམ་དང་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་བར་ལ་མི་ཊར་འགའ་ཞིག་ལས་མེད་ཀྱང་ཉུང་མཐར་ཀི་ལོ་མི་ཊེ་འགའ་ཞིག་ཡོད་པའི་ཚད་དུ་བྱེད།
འདི་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་གཤིས་ཀ་དངོས་མ་ཞིག་ཡིན་འདུག ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ཡུལ་ན་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་ཕྲུ་གུ་ཞིག་འཁྱམ་པ་ཡིན་ན་ཧ་སང་སང་གིས་དགོངས་དག་བརྒྱ་ཚར་ཅིག་དང་ལྷན་དུ་ཕྲུ་གུ་དེ་ལམ་སང་ཕྱིར་ཁྲིད་འགྲོ་བ་ཡིན། དེ་ནི་ཕྲུ་གུ་དེས་ཁྱིམ་མཚེས་ཚང་ལ་དོག་མི་བདེ་བ་ཞིག་བྱས་དོགས་ཀྱིས་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཡང་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ངག་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་བདག་མི་ཐུབ་པའི་སྐད་ངན་འཆོར་བ་གོ་བའི་འཇིགས་པས་ཡིན། ད་དུང་ཁྱིམ་མཚེས་ཚང་གིས་ཕྲུ་གུ་དེར་རྔན་པ་རེ་སྟེར་བ་འམ་བཟང་བ་ཞིག་བྱས་ཡོད་ན་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་བརྒྱ་ཚར་གཉིས་བགྲང་དྲིན་ལན་ཞིག་གང་མགྱོགས་མགྱོགས་ཀྱིས་འབྱོར་ཐབས་བྱེད། དེ་ནི་ཁྱིམ་མཚེས་ཚང་གིས་དེ་ལྟར་བྱས་པ་དེའི་ཕྱེད་ཀ་ཟུར་ཟ་ཞིག་ལ་གོ་བས་ཡིན། གལ་སྲིད་ཁྱིམ་མཚེས་ཚང་གིས་ཕྲུ་གུ་དེ་ལ་ཟ་མ་ཞིག་སྟེར་ཡོད་ན་དེའི་ལན་དུ་ཐུགས་རྗེ་མིན་པར་ཧ་ལམ་མི་འདོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་ཞིག་སྟོན་ཉེན་ཆེ། དེ་ནི་དེ་ཟུར་ཟ་ངོ་མ་ཞིག་ལ་གོ་བས་ཡིན། ཁྱིམ་མཚེས་ཚང་གིས་ཀྱང་ཟུར་ཟ་ངོ་མ་བྱས་པ་ཡིན་སྲིད། འདི་ལྟར་མི་དང་མིའི་འབྲེལ་བ་དེ་རྒྱང་རིང་དུ་འགྲོ་བ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁྱིམ་མཚེས་ཕན་ཚུན་གྱི་བར་ལ་འབྲེལ་བ་རིང་དུ་སོང་བ་ཡིན།
ད་སྐབས་བོད་པའི་གཞིས་ཆགས་ཁག་ཏུ་ཚད་འདི་ཙམ་ལ་སླེབས་མེད་ཀྱང་འདིའི་ཕྱོགས་སུ་བཏད་ནས་ཡོད། སྔར་གྱི་སྲོལ་ལ་ཐག་རིང་ནས་ཁྱིམ་མི་སླེབས་སྐབས་ཇ་སྐྱེལ་བའི་སྲོལ་དེ་ཧ་ལམ་མཉམ་ཟིན་འདུག་ལ། སྐྱེལ་མཁན་རེ་གཉིས་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་དགོས་པ་བཞིན་མིན་པར་ཉིན་འགའ་ཞིག་གིས་རྗེས་སུ་ཕྲུ་གུ་ཞིག་གི་ལག་ཏུ་འོ་མ་ཞིག་དང་ཐུག་པ་ཆགས་པ་རེ་གཉིས་སོགས་ཟ་ཆས་འགའ་ཞིག་ཁྲལ་གྱིས་ཚུལ་དུ་སྐུལ་ནས་འགྲིག་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་འདུག དགོས་པ་ངོ་མ་ནི་ཁྱིམ་མི་སླེབས་ཉིན་མོ་འམ་ཕྱི་ཉིན་ཁྱིམ་གྱི་མི་རྒན་པ་ཞིག་ཇ་སོགས་ཟས་རིགས་ཁྱེར་ནས་ཧ་ཧ་ཧོ་ཧོ་བྱེད་པར་འགྲོ་དགོས་པ་ཡིན། དེ་བཞིན་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཕྲུ་གུའི་སྐྱེས་སྐར་སྟོན་མོ་བྱེད་པའི་ལུགས་སྲོལ་ཞིག་གསར་དུ་དར་བཞིན་ཡོད་ལ། དེ་ལ་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཕྲུ་གུ་ན་མཉམ་རྣམས་འབོད་པ་ཡིན། དེའི་སྐབས་སུ་ཁྱིམ་མཚེས་གང་གི་ཕྲུ་གུའི་ལག་རྟགས་སྒོར་ག་ཚོད་སྤྲད་ཡོད་པ་སེམས་སུ་ཉར་ནས་རྗེས་མ་ཕར་བོས་སྐབས་སྒོར་གྱི་གྲངས་ཏག་ཏག་ཕར་སྤྲོད་པ་ཡིན། དཔེར་ན་ཁྱིམ་མཚེས་ཀ་བའི་ཕྲུ་གུས་ཁ་བའི་ཕྲུ་གུའི་སྐྱེས་སྐར་ལ་སྒོར་༥༠་ཅན་གྱི་ཤོག་ཆགས་ཤིག་སྤྲད་ཡོད་ན་རྗེས་སུ་ཁྱིམ་མཚེས་ཁ་བའི་ཕྲུ་གུས་ཀ་བའི་ཕྲུ་གུའི་སྐྱེས་སྐར་ལ་སྒོར་༥༠་སྤྲོད་པ་ཡིན། དེ་ནི་གཅིག་ལན་ལ་གཅིག་དང་གཉིས་ལན་ལ་གཉིས་སྤྲད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་བསམ་པའི་རྣམ་འགྱུར་ཞིག་མིན། འདི་ལྟར་དེང་སྐབས་ཀྱི་མི་རྣམས་མིག་རྒྱ་ཁབ་ལས་ཕྲ་བའི་མི་གཞི་ཚོ་ཞིག་ལ་འགྱུར་བཞིན་འདུག་པ་འདི་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ལམ་སྲོལ་དང་དུ་བླང་བ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ངོ་།